А.И. Бараев атындағы астық шаруашылығы орталығы оқиғалардың эпицентрінде

Қазақстандық аграрлық ғылымда А.И. Бараев атындағы астық шаруашылығы орталығының рөлі мен орны ерекше орын алады. Орталық ғалымдары ғылыми орталықтың танымал ғылыми зерттеулерін көбейту бойынша үлкен жұмыс жүргізуде.

Билгибай Камалович, сіз біздің орталықта 2,5 айдан астам жұмыс істедіңіз және өткен жылды толық негізде қорытындылай аласыз, әріптестеріңіздің жетістіктері және алдағы 2023 жылға арналған жоспарларыңыз туралы айта аласыз,өйткені сіз ғылыми мансабыңыз өткен институтпен байланысыңызды жоғалтпадыңыз.

Ауыл шаруашылығы өндірісін әртараптандыру және инновациялық технологияларды енгізу жағдайында аграрлық ғылымның рөлі айтарлықтай артып келеді, оның болашағы ғалымдардың жаңа буынында.

Бүгінде орталық еліміздегі нақты және органикалық егіншілік және ауыл шаруашылығы дақылдарының селекциясы жүйелері бойынша бас ғылыми ұйым бола отырып, оны одан әрі жетілдіру мен дамыту үшін бар күшін салуда.

Ағымдағы жылдың қорытындыларына нақты тоқтала отырып, мынадай жетістіктерді атап өтуге болады: 4 жаңа сортты құру және Мемлекеттік сорт сынауға беру: арпа, бұршақ, рапс және еркекшөп, патенттерге 8 өтінім беру, Ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілермен 11 лицензиялық шарт жасау және 5 лицензиялық шарт беру.

Ғылыми жобаларды орындау шеңберінде No-Till жүйесін дәстүрлі топырақ өңдеу жүйесімен салыстырғанда қолданудың тиімділігі көрсетілген. Ағымдағы жылы ынтымақтастық туралы келісімдер негізінде базалық шаруашылықтарда нақты егіншіліктің әзірленген элементтері мен техникалық шешімдерін енгізу жалғастырылды: бұл егістіктерді агрохимиялық зерттеу, материалдарды әртараптанған енгізу тапсырмаларының карталарын қалыптастыру, жалпы зерттеу алаңы 2,5 мың гектардан асатын Ақмола облысының төрт шаруашылығында "Агрофирма РОДИНА" ЖШС, "Еңбек" ЖШС, "Новокубанское" ЖШС және А.И. Бараев атындағы АШҒӨО" егістердің қашықтан мониторингін құру.

Астық шаруашылығы орталығы әрдайым агробизнеспен тығыз жұмыс істейді, бұған жүргізіліп жатқан іс-шаралар дәлел бола алады. Айтыңызшы, биылғы жылы осы бағытта қандай нақты жұмыс атқарылды?

Орталық агробизнеспен тығыз ынтымақтастықта, бұған жүргізіліп жатқан іс-шаралар дәлел бола алады. "Шортанды" білім тарату орталығында біздің ғалымдар агробизнесті аграрлық ғылымның жетістіктері мен егіншілік пен селекция саласындағы инновациялар туралы ақпараттандыру мақсатында АӨК субъектілерінің басшылары мен мамандары үшін оқыту іс-шараларын өткізеді. Өткен жылы өсімдік шаруашылығы бағыты бойынша 5 оқыту бағдарламасы әзірленді, 7 семинар мен апробация курстары өткізілді, қатысушылардың жалпы саны 350-ден астам аграрлық сала мамандарын құрады. 332 қатысушы – агробизнес өкілдері үшін 16 онлайн семинар (вебинарлар) ұйымдастырылды. Біздің орталық пен "Запорожье-Агро" ЖШС базасында 2 Дала күні өткізілді. Сондай-ақ, біздің селекционерлер Ақмола және Қостанай облыстарында "Jańa Dala/GreenDay 2022" қазақстандық дала күнін өткізуге және демонстрациялық егістерді ұйымдастыруға белсенді қатысты.

Орталық қызметкерлерінің ғылыми-зерттеу қызметімен айналысу мүмкіндіктері қандай?

Орталықтың ғылыми қызметкерлерінің ғылыми-зерттеу қызметімен айналысу мүмкіндіктері мол, әсіресе жас ғалымдар: бұл ҚР БҒМ МҚБ және гранттық қаржыландыруға, "С. Сейфуллин атындағы ҚАТУ" КеАҚ жас ғалымдарының ғылыми-зерттеу жұмыстарын гранттық қаржыландыруға қатысты. Ағымдағы жылы ҚР БҒМ ГҚ 8 өтінім және ҚАТУ ГҚ 7 өтінім берілді.

Қазіргі уақытта А.И. Бараев атындағы АШҒӨО ғалымдары ауыл шаруашылығы дақылдарының селекциясы және егіншілік бойынша жеті ғылыми-техникалық жобаны іске асыруда.

Біздің орталық аграрлық ғылым саласында зерттеулер жүргізетін жетекші ғылыми ұйымдардың бірі болып табылады, атап айтқанда: ауыл шаруашылығы дақылдарының негізгі түрлері: дәнді, дәнді-бұршақ, жарма, майлы және мал азығы дақылдары бойынша толық ауқымды селекциялық жұмыс жүргізілуде. Орталық агротехнологияларды, топырақты өңдеу әдістерін, биотикалық және абиотикалық факторлардың топырақ жамылғысының құнарлылығына әсерін зерттеумен айналысады. Көпжылдық зерттеулер негізінде Орталықтың әрбір ғылыми зертханасында селекция, егіншілік, өсімдіктерді қорғау бағыттары бойынша магистранттардың диссертациялық жұмыстары дайындалуда. Сондай-ақ PhD-докторанттардың 3 диссертациялық жұмысы қорғауға дайындалуда, 5 қызметкер Ресей Федерациясының аспирантурасында оқиды, 3 ғылыми қызметкер Қазақстанда мен Ресейде магистратураға оқуға түсті. 2022 жылғы 20 желтоқсанда Ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін алу үшін Ю. Ю. Долинный диссертациясын сәтті қорғады. Үш жас ғылыми қызметкер П.А. Столыпин атындағы Омбы мемлекеттік университетінде "Агрономия" мамандығы бойынша толық оқу курсын аяқтап, магистрлер қатарын толықтырды.

Соңғы жылдары біздің қызметкерлерге шетелдік іссапарларға шығу мүмкіндігі берілді, бұл ҒЗЖ деңгейіне қаншалықты тиімді әсер етеді және бұл тұрғыда қандай перспективалар бар ?

А. и. Бараев атындағы ҚОҒЗО ауыл шаруашылығы дақылдарын іріктеу және егіншілік бойынша жеті ғылыми-техникалық жобаны іске асыруда. Ғылыми жобалар шеңберінде, сондай-ақ Орталықтың қаражаты есебінен орталықтың 11 ғалымы Қазақстанның (ҚазӨҚжКҒЗИ және ҚазЖКҒЗИ), Ресейдің (К.А. Тимирязев атындағы Мәскеу ауылшаруашылық академиясы), Беларусьтің (Беларусь Мемлекеттік Университеті) және Германияның (Гановер топырақ институты) жетекші ғылыми-зерттеу ұйымдарында ғылыми тағылымдамадан өтті. Әрбір тағылымдама ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүзеге асыру кезінде ғылыми қызметкерлердің ҒЗЖ жүргізу кезінде қолданылатын озық заманауи әдістемелер мен технологиялармен танысуға және кәсіби деңгейін арттыруға бағытталған.

А.И. Бараев атындағы АШҒӨО-да әлеуметтік компонент әрқашан жоғары деңгейде болды. Қазіргі уақытта бұл жағдай қалай?

Орталықтың барлық ғылыми-өндірістік қызметі иығында тұрған және оның бүгіні мен болашағы тәуелді адамдарды әлеуметтік қолдау-бұл біздің басты миссиямызды көріп отырмыз. Жыл сайын біз осы маңызды мәселеге көбірек көңіл бөлетін боламыз. Осы өткен жылы рейтингке сәйкес біздің 30 қызметкеріміз демалыс орнына тегін екі жақты жол жүрумен республиканың үздік санаторий-курорттық ауруханаларында өз таңдауы бойынша демалуға мүмкіндік алды, ал алдағы жылы кәсіподақтың 40 мүшесіне өз денсаулығын жақсартуға мүмкіндік беріледі .

Орталықта ұрпақтар сабақтастығына ерекше мән беріледі, өйткені институтта әрқашан билік еткен академиялық рух пен ғылыми этика әлі де сақталуда. Ғылым мен өндіріс ардагерлеріне назар әр түрлі өмірлік жағдайларда еңбек ұжымының барлық және мұқтаж мүшелеріне бірінші кезекте аударылады. Жыл сайын Орталық Наурыз, халық бірлігі күніне, Жеңіс күніне, Балаларды қорғау күніне, қарттар мен мүгедектерді құрметтеу күніне арналған іс-шараларға, "Мектепке жол"акциясына қатысады.

Сондай-ақ, қызметкерлердің балаларымен қатар, әлеуметтік жауапкершілік туралы меморандум шеңберінде Дамсы ауылдық округінің аз қамтылған отбасыларынан шыққан балаларды жаңа жылдық сыйлықтар табыстай отырып, балалар ертеңгіліктеріне шақырамыз.Жыл бойы орталық қызметкерлеріне арналған әлеуметтік азық-түлік жәрмеңкелері дәстүрлі түрде төмендетілген бағамен өткізіледі. Әр жұма сайын Орталықта жергілікті кәсіпкерлермен келісім бойынша сары май, түрлі сортты ірімшіктер, қаймақ және балық сатылады. С. Сейфуллин атындағы ҚАТУ жергілікті кәсіподағының қолдауының арқасында жазғы және күзгі кезеңде нарықтық бағадан төмен жемістермен, бал мен көкөністермен, сондай-ақ пияз бен картоп өнімдерін сату бойынша жәрмеңкелер өткізіледі. Барлық өткізілетін іс-шаралар ұжымда мақұлдау алады.

Алдағы уақытта қызметкерлерге арналған азық-түлік жәрмеңкелерінде өнім ассортиментін кеңейту бойынша бірқатар әлеуметтік жобалар белгіленді.

Көктемгі және күзгі дала жұмыстары мен шабындық кезеңінде өндірістік сала қызметкерлері үшін 25 %, зертхана қызметкерлері үшін түскі, кешкі ас құнының жалпы сомасының 50% мөлшерінде жеңілдікпен тамақтандыру көзделген. Қызметкерлердің шөп, сабан және қалдықтарды сатып алуына айтарлықтай жеңілдіктер бар. Бұл әсіресе соңғы жылдары шөп, сабан және қалдықтардың бағасы көтерілген кезде байқалды. Міне, екінші жыл Дамсы ауылдық округі мен Шортанды кентінде тұратын қызметкерлерді таңертең, түскі және кешкі уақытта тегін тасымалдау ұйымдастырылды, жеңілдікті бағамен қызметкерлерге жеке шаруашылық қажеттіліктері бойынша автокөлік беріледі. Арнайы тамақты, арнайы киім мен аяқ киімді тегін беру және қызметкерлердің медициналық тексеруден өтуін қамтамасыз етілуде.

Бұл позициялардың барлығы жұмыс беруші мен бастауыш кәсіподақ ұйымы арасында жасалған ұжымдық шартта, сондай-ақ әлеуметтік пакеттің барлық тізімі көрсетілген. Жыл сайын келісіммен қызметкерлердің әлеуметтік пакетін жақсарту бағытындағы барлық тармақтар түзетіледі."Барлығына қамқорлықпен, барлығына қызығушылықпен!" дегендей бұл жұмыс өз жалғасын табады.

Жаңа жылда әріптестеріңізге, серіктестеріңізге не тілейсіз?

С.Касенова