Қазақстандық бидай сорттары еуропалық бидайдан несімен артық?
Главная / Жаңалықтар / Жаңалықтар
А. Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығының селекционерлері үшін Jańa Dala/Green Day '2023 көрмесіне қатысу — импорттықпен салыстырғанда фермерлерге өз сорттарын көрсетудің жақсы мүмкіндігі. Көрсетілім учаскелері жақын жерде орналасқан және кез келген адам құрғақ жағдайда жергілікті бидайдың еуропалық бидайдан артық екенін оңай байқайды. Ал соңғы маусымдардағы ылғал тапшылығы Қазақстан үшін әдеттегі іс болды, онымен санасуға тура келеді.
Шетелдік селекцияның бидай сорттары жеткілікті ылғалдылық жағдайында дамуға арналған — бұл жағдайда олар жақсы түптейді, яғни олар қосымша өскіндер тастайды. Алайда, құрғақ жылы қатты түптемейді және импортталған сорттардан керемет нәтиже күтуге болмайды.
Қазақстандық селекция бастапқыда ауа-райының күйзелісі жағдайында да жақсы дамитын бидайдың қуатты өнімді негізгі сабағын алуға арналған.
Бұл туралы ElDala.kz порталына Татьяна Шелаева, А. Бараев атындағы АШҒӨО жұмсақ жаздық бидай селекциясы зертханасының аға ғылыми қызметкері айтып берді.
Шортанды ғылыми орталығы сорттарының ішінде қазақстандық фермерлердің абсолютті көшбасшылары бар. Бұл — «Шортанды 95», ол бүкіл ел бойынша 1 млн гектардан астам аумақты алып жатыр. Сондай-ақ, «Шортанды 2012» танымал болып келеді, оның егістері осы маусымда 300 мың гектардан асты. Ол осы аудандарға соңғы бес жылда, 2018 жылы қабылданғаннан бері шықты.
«Шортанды 2012» — бұл икемділігімен ерекшеленетін өте қызықты сорт. Осының арқасында ол әр түрлі табиғи-климаттық аймақтарда, әр түрлі жағдайларда — құрғақ және ылғалды жерлерде өзін жақсы көрсетеді. Ол Қазақстанның төрт облысында — Павлодар, Солтүстік Қазақстан, Ақмола және Қостанай облыстарында өсіру үшін аудандастырылған. Олар оны сорттың әлеуетін бағалаған басқа аймақтарға себеді. Мысалы, Қарағанды облысында бұл сортты «Шахтерское» ЖШС элиталық тұқым шаруашылығы өсіреді. Ал қазір А Бараев атындағы АШҒӨО фермерлердің өтініші бойынша осы сортты қабылдау аймағын Қарағанды өңіріне кеңейту бойынша жұмыс жүргізуде.
— Өткен жыл аса қолайлы да, шамадан тыс нашар да болған жоқ және «Шортанды 2012» шамамен 20 ц/га орташа өнімділік көрсетті, — деді Татьяна Шелаева. — Бұл ретте оның астық сапасы үнемі жоғары, желімтегі 30% және одан жоғары. Жалпы, біздің барлық сорттарымыз бидайдың күшті түрлеріне жатады.
Jańa Dala/Green Day '2023 көрмесінің алаңдарындағы көрсету учаскелерінде А. Бараев атындағы АШҒӨО сондай-ақ «Шортанды 95», «Шортанды 2014», «Асыл сапа», «Астана-2» сияқты жұмсақ жаздық бидай сорттарын көрсетті. Осы уақытқа дейін тек Ақмола облысына аудандастырылған «Таймас» жаңа сортын егу жүргізілді. Айтпақшы, фермерлер оның Қарағанды облысына кіру аймағын кеңейтуді сұрайды: өткен жылы ол мұнда тәжірибелік алқаптарға егілді және шетелдік селекцияның сорттарына қарағанда жақсы нәтиже көрсетті.
— «Таймас» қазір фермерлердің қызығушылығы жоғары қысқа сабақты сорттарға жатады, — деді Татьяна Шелаева. — Оның максималды биіктігі — 80 см, бұл ылғалды жылы. Ол өнімді, астықтың сапасы өте жақсы. Ең бастысы, ол ылғалды жылдары жиі пайда болатын қоңыр тотқа төзімді. «Таймас» оны жеңеді. Мысалы, бізде 2018 жыл өте ылғалды болды және бұл сорт біздің тәлімбақта басқа сорттарға қарағанда гектарына 10 центнерге көп өнім беретінін көрсетті. Тәлімбақтарда біз дақылдарды аурулардан еш өңдемейтінімізді, оларды табиғи жағдайда сынайтынымызды түсіну керек. Ал «Таймас» саңырауқұлаққа төзімділігін көрсетті.
Тәлімбақтарда зерттелген жылдары бұл сорттың максималды өнімділігі 38 ц / га құрады — ылғалды маусымда. Ол өткен жылы өндіріс орындарында пайдалануға рұқсат етілді және қазір фермерлерге тұқым сатуды бастау үшін оны көбейту жоспарлануда. Жаңа сортқа деген қызығушылық өте жоғары. Осы күзде нарыққа белгілі бір көлемде түседі.
А. Бараев атындағы АШҒӨО-да жаңа сорттарды іріктеу жалғасуда, фермерлер ғалымдардан ерте орта сорттарды сұрайды. Олардың екеуі қазір мемлекеттік сынақтарда — «Татьяна» және «Қасқарбаевты еске алу». Екеуі де астықтың жоғары сапасымен ерекшеленеді. Алайда Татьяна Шелаева соңғы жылдары астықтың сапасына фермерлер аз көңіл бөле бастағанын, барлығы білікке ұмтылатынын айтады. Шамасы, бұл сұраныстың ерекшеліктеріне байланысты — көптеген сатып алушылар негізінен төмен бағаға назар аудара отырып, 4-сыныпты бидай алуға дайын. Бірақ бұл дұрыс емес. Өйткені қазақстандық бидай ерекше нан пісіру қасиеттерінің арқасында өз беделіне ие болды. Ал Шортанды селекционерлері бұл дәстүрді сақтайды.
Айтпақшы, Дала күні аясында Қазақстанның ауыл шаруашылығын дамытуға қосқан үлесі үшін аграрлық саланың үздік өкілдерін марапаттау өтті. Жұмсақ бидайдың 10-нан астам перспективалы сорттарының авторы Татьяна Шелаева да осындай құрметке ие болды. Ақмола облысының әкімі Ермек Маржықпаев селекционерге алғыс хат табыс етті.
Естеріңізге сала кетейік, Jańa Dala/Green Day '2023 көрмесі 13-14 шілдеде Ақмола облысында, «Еңбек» ЖШС алаңында өтті. Іс-шараның ұйымдастырушысы — EXPO TIME компаниясы.
Материал сайттан алынды: https://eldala.kz/kz/reportazh/15136-chem-kazahstanskie-sorta-pshenicy-luchshe-evropeyskih
