2021-2023 жылдарға арналған Агроөнеркәсіптік кешен саласындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер
Жаңалықтар
2021-2023 жылдарға арналған Агроөнеркәсіптік кешен саласындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер 267 "Білім мен ғылыми зерттеулердің қолжетімділігін арттыру" бюджеттік бағдарламасы бойынша 101 "Ғылыми зерттеулерді бағдарламалық - нысаналы қаржыландыру" кіші бағдарламасы бойынша "Қазақстанның әртүрлі аймақтарында орнықты өндіріс үшін ғылымның қазіргі заманғы жетістіктері негізінде майлы, жарма дақылдарының жоғары өнімді сорттары мен будандарын құру" BR 10764991 бағдарламасының № 8-9 шарт бойынша жұмыстардың нәтижелері
Егіс алаңдары құрылымында бұрынғысынша негізсіз негізгі үлес жалпы дәнді дақылдарға (80% - ға дейін), атап айтқанда, майлы, жарма және жемшөп дақылдарының төмен үлесі есебінен бидайға (68%) тиесілі. Ауыл шаруашылығы ғылымы дамуының осы кезеңінде жаңа, бейімделген сорттар мен будандарды енгізу қарқыны төмен болып қалуда, жемшөп дақылдарының егіс алқаптарын қысқарту үрдісі сақталуда. Осы міндеттерді шешу үшін мыналар көзделеді: өсімдік шаруашылығының өнімін, жалпы жиналымын және сапасын арттыру үшін күйзеліске төзімді, жергілікті жағдайларға бейімделген өсімдіктердің жаңа жоғары өнімді сорттарын жасау және енгізу; майлы және жарма дақылдары өндірісін ұлғайту; жемшөп өндірісін дамыту және нық жемшөп базасын құру; елдің жарма, құнарландырылған жемшөп, қайта өңдеу саласы үшін шикізатқа деген ішкі қажеттіліктерін қамтамасыз ету; биохимиялық, физиологиялық әдістерді қолдана отырып, ауыл шаруашылығы дақылдарының жаңа сорттары мен будандарын; рапстың, тары мен қарақұмықтың жаңа сорттары мен будандарының оларды өндіріске жедел енгізу үшін бастапқы тұқым шаруашылығын ұйымдастыру.
"Астық шаруашылығының ғылыми-өндірістік орталығы" ЖШС-нің дәнді-бұршақ, жеп-шөп, майлы және жарма дақылдары селекциясы бөлімінде 2021 жылы 267 "Білім мен ғылыми зерттеулердің қолжетімділігін арттыру" бюджеттік бағдарламасы, 101 "Ғылыми зерттеулерді бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру" кіші бағдарламасы бойынша "Қазақстанның әртүрлі аймақтарында орнықты өндіріс үшін қазіргі заманғы ғылым жетістіктері негізінде майлы, жарма дақылдарының жоғары өнімді сорттары мен будандарын құру" (BR 10764991) жобасы орындалуда.
Жобаның мақсаты: майлы зығыр мен майбұршақтың генетикалық ресурстарын зерттеу және қалыптастыру. Жоғары тұқымдық өнімділікпен, мерзімді пісумен, аурулар мен зиянкестерге төзімділікпен сипатталатын жаздық рапстың Солтүстік Қазақстанның табиғи жағдайларына бейімделген, климаттық күйзелістерге бейімделген сорттарын жасау. Жарма шикізаты (қарақұмық, тары) позициялары бойынша елдің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету; мал шаруашылығының ірі және шырынды азықтарға (азықтық тары) қажеттілігін қанағаттандыру; тары мен қарақұмықтың бастапқы тұқым шаруашылығын ұйымдастыру. Бастапқы тұқым шаруашылығын ұйымдастыру.
Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылды:
- Будандастыру және іріктеу әдістерімен жаздық рапстың, майлы зығырдың, майбұршақтың, қарақұмықтың, тағамдық және жемдік тарының бастапқы материалының күйзелістік факторларға төзімді жоғары биохимиялық көрсеткіштері бар шаруашылық-бағалы белгілері бойынша генетикалық жағынан әртүрлі жаңа белгілер жасау;
- Құрғақшылыққа, жатып қалуға, тұқым сапасына, зоотехникалық көрсеткіштерге, ақуыз мөлшеріне, аурулар мен зиянкестерге қарсы тұру үшін рапстың, қарақұмықтың және тарының перспективті желілері мен сорттарын селекциялық бағалау және іріктеу.
3. Сортты Мемлекеттік сорт сынағына беру үшін рапстың, тамақ және жемшөп бағытындағы тарының, қарақұмықтың бөлінген желілерін көбейту. Майлы және жарма дақылдарының перспективалы желілері мен сорттарының бастапқы тұқым шаруашылығын ұйымдастыру.
Жұмыстың нәтижелері: 2021 жылы алғаш рет "А.И. Бараев атындағы АШҒӨО" ЖШС Ақмола облысы, Солтүстік Қазақстан жағдайында майбұршақты зерттеуге кірісті. Ұзақ үзілістен кейін майлы зығыр бойынша селекциялық жұмыстар жаңартылды.
Селекциялық процеске қосу үшін 12 мамырда 35 үлгі мөлшерінде майлы зығыр үлгілері дайындалып, себілді. Селекциялық материалдың егіс жарамдылығы 86-96% - ды құрады. Әр түрлі үлгілердегі 1000 тұқымның салмағы 5,0-ден 8,9 г-ға дейін болды, осыған сүйене отырып, орташа есеппен 27,5-тен 49 кг/га-ға дейін тұқым себу мөлшері есептелді.
18 мамырда селекция процесіне қосу үшін әртүрлі экологиялық және географиялық шыққан майбұршақ үлгілері себілді. Себуге дейін танап жарамдылығы 87-92% болды. 1000 дәннің салмағы орта есеппен 110 граммды құрады. 1000 тұқымның массасына байланысты тұқым себу жылдамдығы орташа есеппен 95-тен 102 кг/га-ға дейін есептелді.
Жаздық рапс дақылы бойынша селекциялық процесте 1100 үлгі зерттелді. Зертханалық жағдайда селекциялық материалдың егістік жарамдылығын анықтау жүргізілді. Зертханалық өну орташа есеппен 87-96% құрады, дала жағдайында тұқымның өнуі 81-ден 92% - ға дейін болды. Әр түрлі үлгілердегі 1000 тұқымның массасы 5,2-ден 6,1 г-ға дейін өзгерді.1000 тұқымның массасына байланысты себу жылдамдығы орта есеппен 7,8-ден 9,3 кг/га-ға дейін болды. Ұсынылған мерзім: 26-27 мамырда барлық селекция және шағын селекциялық питомниктер ылғалды фонда себілді.
Қарақұмық мәдениеті бойынша 2000, тары мәдениеті бойынша 1000 үлгі зерттелді. Егіске дайындық кезінде өнімділік, ерте пісуі, биохимиялық және технологиялық көрсеткіштер, ауруларға төзімділік белгілері зерттелді. Тұқымдық материалдың сынамалары іріктеліп, өнгіштігі мен өну энергиясы анықталды. 1000 тұқымның салмағы мен себу жарамдылығы анықталды. Болашақ селекциялық питомниктерді қалыптастыру үшін питомниктер мен сорттар бойынша алынған зерттеу нәтижелеріне талдау жасалды.
Өнімділік белгілері бойынша селекциялық желілер мен нөмірлерге камералдық өңдеу жүргізілді. Селекциялық питомниктер бойынша шаруашылық-биологиялық белгілердің көздері анықталды.
Рапстың 1,0 т, қарақұмықтың 0,5 т, тарының 0,5 т жоғары репродукцияларының бірегей тұқымдары өндірілді.
Рапс, тары және қарақұмық сорттарын зерттеу Қазақстан Республикасының түрлі өңірлеріндегі 17 сорт учаскесіне жүргізілді. Рапстың Осирис, тарының Экспромт және Укосное 1 сорттарын 2021 жылы мемлекеттік комиссия Ақмола, Павлодар және Шығыс Қазақстан облыстарында өсіру үшін ұсынды.
Жүргізілетін зерттеулер:
- шаруашылық-пайдалы белгілер кешені бар жаңа бастапқы материалды, формалар мен линияларды жасау;
- майлы және жарма дақылдарының генетикалық қорын байыту;
- технологиялық және биохимиялық деңгейде зерттеулерді сүйемелдейтін жаңа теориялық әзірлемелер мен әдістерге құралған.
Селекциялық жұмыстардың практикалық маңыздылығы олардың сандық сипаттамалары бойынша өсірілетін сорттардан едәуір асып түсетін сорттарды құруда, шаруашылықтарды өнімділіктің тұрақты өсуіне мүмкіндік беретін түпнұсқа тұқымдардың партияларымен қамтамасыз етуде көрінеді.
Жұмыстың нәтижелері: 2021 жылы алғаш рет "А.И. Бараев атындағы АШҒӨО" ЖШС Ақмола облысы, Солтүстік Қазақстан жағдайында майбұршақты зерттеуге кірісті. Ұзақ үзілістен кейін майлы зығыр бойынша селекциялық жұмыстар жаңартылды.
Селекциялық процеске қосу үшін 12 мамырда 35 үлгі мөлшерінде майлы зығыр үлгілері дайындалып, себілді. Селекциялық материалдың егіс жарамдылығы 86-96% - ды құрады. Әр түрлі үлгілердегі 1000 тұқымның салмағы 5,0-ден 8,9 г-ға дейін болды, осыған сүйене отырып, орташа есеппен 27,5-тен 49 кг/га-ға дейін тұқым себу мөлшері есептелді.
18 мамырда селекция процесіне қосу үшін әртүрлі экологиялық және географиялық шыққан майбұршақ үлгілері себілді. Себуге дейін танап жарамдылығы 87-92% болды. 1000 дәннің салмағы орта есеппен 110 граммды құрады. 1000 тұқымның массасына байланысты тұқым себу жылдамдығы орташа есеппен 95-тен 102 кг/га-ға дейін есептелді.
Жаздық рапс дақылы бойынша селекциялық процесте 1100 үлгі зерттелді. Зертханалық жағдайда селекциялық материалдың егістік жарамдылығын анықтау жүргізілді. Зертханалық өну орташа есеппен 87-96% құрады, дала жағдайында тұқымның өнуі 81-ден 92% - ға дейін болды. Әр түрлі үлгілердегі 1000 тұқымның массасы 5,2-ден 6,1 г-ға дейін өзгерді.1000 тұқымның массасына байланысты себу жылдамдығы орта есеппен 7,8-ден 9,3 кг/га-ға дейін болды. Ұсынылған мерзім: 26-27 мамырда барлық селекция және шағын селекциялық питомниктер ылғалды фонда себілді.
Қарақұмық мәдениеті бойынша 2000, тары мәдениеті бойынша 1000 үлгі зерттелді. Егіске дайындық кезінде өнімділік, ерте пісуі, биохимиялық және технологиялық көрсеткіштер, ауруларға төзімділік белгілері зерттелді. Тұқымдық материалдың сынамалары іріктеліп, өнгіштігі мен өну энергиясы анықталды. 1000 тұқымның салмағы мен себу жарамдылығы анықталды. Болашақ селекциялық питомниктерді қалыптастыру үшін питомниктер мен сорттар бойынша алынған зерттеу нәтижелеріне талдау жасалды.
Өнімділік белгілері бойынша селекциялық желілер мен нөмірлерге камералдық өңдеу жүргізілді. Селекциялық питомниктер бойынша шаруашылық-биологиялық белгілердің көздері анықталды.
Рапстың 1,0 т, қарақұмықтың 0,5 т, тарының 0,5 т жоғары репродукцияларының бірегей тұқымдары өндірілді.
Рапс, тары және қарақұмық сорттарын зерттеу Қазақстан Республикасының түрлі өңірлеріндегі 17 сорт учаскесіне жүргізілді. Рапстың Осирис, тарының Экспромт және Укосное 1 сорттарын 2021 жылы мемлекеттік комиссия Ақмола, Павлодар және Шығыс Қазақстан облыстарында өсіру үшін ұсынды.
Жүргізілетін зерттеулер:
- шаруашылық-пайдалы белгілер кешені бар жаңа бастапқы материалды, формалар мен линияларды жасау;
- майлы және жарма дақылдарының генетикалық қорын байыту;
- технологиялық және биохимиялық деңгейде зерттеулерді сүйемелдейтін жаңа теориялық әзірлемелер мен әдістерге құралған.
Селекциялық жұмыстардың практикалық маңыздылығы олардың сандық сипаттамалары бойынша өсірілетін сорттардан едәуір асып түсетін сорттарды құруда, шаруашылықтарды өнімділіктің тұрақты өсуіне мүмкіндік беретін түпнұсқа тұқымдардың партияларымен қамтамасыз етуде көрінеді.
714 -рет қаралды
