Солтүстік Қазақстанның дала аймағының экстремалды топырақ-климаттық жағдайында алғаш рет "А.И. Бараев атындағы АШҒӨО" ЖШС астық және мал азығы бағытындағы құмай селекциясы жүргізілуде

Солтүстік Қазақстанда мал азығы өндірісін дамытудың негізгі бағыттары: жем – шөп дақылдарының егіс алқаптарын кеңейту, мал азығының энергетикалық және ақуыздық қоректенуін арттыру, ресурс пен энергия үнемдеуді қамтамасыз ететін техногендік және биологиялық факторлардың тиімді және ұтымды үйлесуі болып табылады.
Жыл сайынғы мал азығы дақылдары жем өндіруде тұрақтандырушы фактор болып табылады. Метеорологиялық жағдайлар бойынша әр түрлі жылдары мал азығын алуды тұрақтандыруға мүмкіндік беретін дақылдар-тары, суданка, құмай, құмай-судан гибриді болып табылады. Ол құрғақшылыққа төзімді және жаздың екінші жартысындағы жауын-шашынды тиімді пайдаланады, олар шөп, пішен, мал азығын алуға жарамды жасыл массаның жоғары жиналуын қамтамасыз етеді.
Солтүстік Қазақстанның дала аймағының экстремалды топырақ-климаттық жағдайларында алғаш рет "А.И. Бараев атындағы АШҒӨО" ЖШС сорт үлгілерін, шетелдік және отандық селекция желілерін пайдалана отырып, астық және мал азығы бағытындағы құмай сорттары мен будандарының жоғары өнімді және сыртқы ортаның стресс факторларына бейімделген жаңа сорттарын жасау жүргізілуде.

Құмай атауын ежелгі және кең таралған дақыл, оның биіктігі үшін, латын сөзінен алынған Sorghum, бұл аударғанда көтерілу дегенді білдіреді. Ол әртүрлі топырақтарға өсіруге оңай бейімделеді.
Құмай-бұл ыстыққа, құрғақшылыққа төзімді дақыл, сыртқы түрі жүгеріге ұқсайды, ылғалды үнемді жұмсай алады және құрғақ даланың қатал топырақ – климаттық жағдайында айтарлықтай жемшөп массасын өсіруге және астықтың жақсы өнімділігін қамтамасыз етуге қабілетті, сондықтан құмай Қазақстанның солтүстігіндегі зерттеуге енгізілді, бұл Қазақстан аумағында қатал ауылшаруашылық жағдайында өсіру үшін өте тиімді және перспективалы.
Құмайдың үлкен экологиялық географиялық әртүрлілігі бар.
ҚР АШМ-нің BR10765056: "Қазақстанның әртүрлі топырақ-климаттық аймақтарында оларды орнықты өндіру үшін өсімдіктердің биотехнологиясы, генетикасы, физиологиясы, биохимиясы жетістіктері негізінде дәнді дақылдардың жоғары өнімді сорттары мен будандарын құру" бағдарламасын нысаналы қаржыландыру шеңберінде "Қоршаған ортаның стресс факторларына бейімделген жоғары өнімді сорттарды, дәнді және жемшөп құмай будандарын іріктеу" іс-шарасы бойынша құмай селекциясы жүргізілді.
Құмайдың селекциялық процесінің питомниктерінде астық құмайының, қант құмайының (мал азықтық) әртүрлі экологиялық-географиялық шығу тегі бар селекциялық материал зерттелді.

"А.И. Бараев атындағы АШҒӨО" ЖШС-де құмай селекциялық питомниктері

Солтүстік Қазақстан жағдайлары үшін қант құмайының перспективалы сортының селекциялық моделінің параметрлері әзірленді.
Пісу тобы-ерте пісетін 100-110 күн. Өсімдіктің биіктігі (240-260 см), жақсы жапырақты. Түптенуі орташа. Сабағы өте қалың, шырынды, құрамында қант көп. Сабақтағы қант мөлшері 17-20% құрайды. Олар аудандастырылған сорттардан жоғары астық өнімділігімен ерекшеленеді, бұл жасыл масса мен сүрлемнің тағамдық құндылығын арттырады. Ол қарқынды өсуімен және бір мезгілде жетілуімен ерекшеленеді. Құрғақшылыққа төзімділігі жоғары, қызыл бактериялық дақ пен қара күйе ауруына төзімді.
2023 жылы МСС қант құмайының алғашқы ерте пісетін сорты берілді.

Ақмола облысындағы мал азықтық құмайды өсіру питомнигі (тәлімі жер), тамыз 2023 ж.

Филиппова Н.И, а.ш.ғ.к.,

«А.И. Бараев ат. АШҒӨО» ЖШС

көп жылдық шөптердің селекциясы бөлімінің меңгерушісі

4 440 -рет қаралды