Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлiгiнiң 2021-2023 жылдарға арналған БАҒДАРЛАМАЛЫҚ-НЫСАТТЫ ҚАРЖЫЛАНДЫРУ ШЕГДЕГІНДЕГІ BR10764908

«Қазақстан аймақтары үшін, Әртүрлі өсіру технологияларlы салыстырмалы зерттеу негізінде өсіру технологиясының элементтерін, сараланған қоректендіруді, өсімдіктерді қорғау құралдарын және үнемді өнім алу үшін жабдықтарды пайдалана отырып, ауыл шаруашылығы дақылдарын (дәндік, бұршақ, майлы және техникалық дақылдар) өсіру бойынша  егін шаруашылығы жүйесін әзірлеу.» Ғылыми-техникалық бағдарлама бойынша зерттеулер толық көлемде жүргізілді.

 2022 жылғы зерттеулер нәтижесіндеелдің агроэкологиялық, топырақ және гидромодульдік аймақтары бойынша егіншілік жүйелерінің элементтерін интенсификациялау, эрозиялық процестерді бақылау, топырақты механикалық өңдеуді қысқарту, ауыспалы егіс жүйесін әртараптандыру және интенсификациялау, өсімдіктерді қоректендіру, тұқым биостимуляторларын қолдану, өсімдіктердің өсуі мен дамуы бойынша ғылыми негіздеме бойынша тәжірибелік расталған бастапқы деректер алынды, климаттың өзгеруін ескере отырып, ауыл шаруашылығы өнімдерін тұрақты өндіру әдіснамасын әзірлеу, ақпараттық технологиялар элементтерін, заманауи ауыл шаруашылығы машиналары мен аспаптық құралдарды қолдану үшін су ресурстарын ұтымды пайдалану және суаруды гидромодульдік аудандастыру.

  Қысқартылған топырақты өңдеу және No-Till жүйесі топырақ құнарлылығының сапалық көрсеткіштеріне, Топырақтың су-физикалық қасиеттеріне және дақылдардың өнімділігіне оң әсер етеді. No-Till жүйесіндегі рентабельділік 176,3 және топырақты өңдеудің минималды жүйесімен — 185,6% құрады. Топырақты өңдеудің және тікелей себудің минималды жүйесін ұзақ уақыт қолдану топырақтың тығыздалуына әкелмейді. Чернозем топырағы аймағында өткір құрғақ климат жағдайында топырақты минималды өңдеу жүйелерін және No-Till жүйесін қолданған кезде аурулар мен арамшөптерді сараланған бақылау кезінде азот және фосфор тыңайтқыштарын қолдану. жаздық бидайдың өнімділігі 22-23 ц/га, арпа 31,7-34,5 ц/га, жасымық 7,9-8,6 ц/га, майлы зығыр 6,1-6,6 ц/га құрады. Қарқындату құралдарынсыз дәстүрлі өсіру жүйесінде ашық бидайдың өнімділігі 15-18 ц/га, арпа 20,0-22,0, жасымық 3-5 және зығыр-4,9-5,1 ц/га құрады. ЖГУ-2,0 л/га, BioZZ -2,0 л/га, WOR Mic -3,0 л/га биоқабылдағыштарды қолдана отырып, топырақты терең өңдеу мен лазерлік жоспарлауды қолдану мақта чатникінің өнімділігін 31,6 ц/га дейін арттырады және дәстүрлі технология бойынша мақта өнімділігінен 6,0 ц/га-ға асады және таза табыс алуды қамтамасыз етеді — 756800 теңге /га рентабельділігі 270,2% .

  Экологиялық-ландшафтық тәсіл негізінде суармалы егіншілік үшін жердің жарамдылығын бағалау үшін Алматы, Жамбыл, Түркістан, Қызылорда, Ақмола, Павлодар облыстарының ландшафттық және топырақ көрсеткіштерінің бағалау шкалалары әзірленді. Су шаруашылығы учаскелері бөлінісіндегі су ресурстарының серпіні өңірдің табиғи-ресурстық әлеуетін және суарудың су жинайтын технологияларын теңгерімді пайдалану негізінде суармалы егіншілікті дамытудың әлеуетті мүмкіндіктерін көрсетеді.

  Ылғалдың тапшылығына байланысты суармалы жерлермен гидроагроландтар қанықтылығының экологиялық рұқсат етілген шектері негізделген: 10 — нан 15%-ға дейін-орташа құрғақ және ылғалды-таулы жерлерде, 10-нан 15% — ға дейін-құрғақ таулы және құрғақ тау бөктерінде және Алматы облысының өте құрғақ, құрғақ және орташа құрғақ аймағының 10% — на дейін.

  Күріш пен майбұршақты тамшылатып суаруды қолдану суды үнемдеуді 50-70% — ға дейін арттырады және 21,5 ц/га дейін өнім береді.тамшылатып суару әдісімен қант қызылшасын өсіру кезінде суару суын үнемдеу 32% құрайды.

  ГАЖ технологиясын пайдалана отырып, рельеф, гидрография, инфрақұрылым, әлеуметтік-экономикалық объектілер, өсу жөніндегі ақпаратты қамтитын Қазақстанның 6 облысының суармалы ауыл шаруашылығы алқаптарының геодеректер базасы және контурлары құрылды. ГАЖ технологиясын және 10 метрлік Sentinel-2A және 2B ғарыштық суретін қолдана отырып, физикалық карта, жауын-шашын картасы, орташа жылдық температура картасы, көлбеу картасы, экспозиция картасы, сондай-ақ аудандардың топырақ картасы жасалды.

Іске асыру дәрежесі: өндірістік сынақтар 2023 жылы жалғастыру қажет ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижелерін фермерлік деңгейде бейімдеудің өзектілігін көрсетті.

  Тиімділігі: Оңтүстік Қазақстан облысында Топырақты өңдеудің нөлдік жүйесінің тиімділігі дәлелденді. Құрғақшылық жағдайында богара жағдайында күздік бидайды өсіру кезінде тұқымдар мен дақылдарды өсу стимуляторларымен өңдеу күздік бидайдың өнімділік әлеуетін 22,1 ц/га деңгейіне дейін және өзіндік құны бойынша Р45N70 кг/га Минералды тыңайтқыштардың бұрын әзірленген және ұсынылған дозасынан төмен арттырады. No-till жүйесімен біріктірілген кезде тұқым биостимуляторларын, микро тыңайтқыштарды қолдану күздік бидай өсіру кезінде егіс бойынша гектарына таза кірісті 79,2-ден 128,8 мың теңгеге дейін арттырады.