Өсімдіктерді агротехникалық және химиялық қорғау әдістері зертханасы

Зертхана 1961 жылы құрылып, 1988 жылға дейін арамшөптермен күрес зертханасы, ал 1988-2002 жылдар аралығында – өсімдіктерді қорғау зертханасы және2002 жылдан бастап бүгінгі таңға дейін өсімдіктерді агротехникалық және химиялық қорғау әдістері зертханасы деп аталады.
Зертхана құрылғаннан күннен бастап егіншілікте топырақты қорғау жүйесі кезіндеСолтүстік Қазақстандағы аса зиянды арамшөптердің биологиясы және олармен күресудің агротехникалық және химиялық шараларын әзірлеу жөніндегі зерттеулерді негізге алды. Ал 1992 жылдан бері астық дақылдарының зиянкестері және ауруларымен күрес бойынша зерттеулер жүргізілуде.
1959 жылдан 1961 жыл аралығында «Арамшөптермен күресудің агротехникалық және химиялық шаралары» тақыбырына ҚазАШҒА академигі А.И.Бараев жетекшілік етті. Ал тақырыптың орындаушылары аға ғылыми қызметкер В.П.Томилов және аспирант Н.А.Соснин болды. Аталған кезең ішіндеарамшөптерменкүресудің агротехникалық шараларымен бірге гербицидтерді қолданудың шаралары, мысыққұйрықтың биологиялық ерекшеліктері және топырақты өңдеу жүйесінде олармен күрес шаралары әзірленді.
1961-1975 жыл аралағындаарамшөптермен күрес зертханасына ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы П.П.Колмаков жетекшілік жасады. 60-шы жылдардың басында алқаптарға мысыққұйрықтан көп залал келгенін айта кетейік. Солтүстік Қазақстан бойынша алқаптардың 77%-ын мысыққұйрық жайлап кетті.Сондықтан алғашқы жылдары зертхана аталған арамшөптің биологиясы және оны жоюдың әдістеріне ерекше назар аударды. Жүргізілген тәжірибелердің нәтижелері өндіріске мысыққұйрықты жоюдың тиімді агротехникалық әдістерін ұсынуға мүмкіндік берді: атап айтқанда, оларғадән себудің ұтымды мерзімі,өте ерте пісетін сұрыптар мен дақылдарды себу, тұқым себердің алдында және одан кейін арнайы өңдеуді қолдану,дәндерді мұқият тазалау. Сонымен бірге осыларға мысыққұйрыққа қарсы гербицидтер – карбин, авадекс, триаллатты қолданудың мерзімі мен әдістері жатады.
Қол жеткізілген мәліметтерді талдау мысыққұйрықты жоюдаагротехникалық тәсіл ең тиімдіекенін көрсетті, ал гербицидтерді мысыққұйрықтытұқым себердің алдындағы өңдеумен жою мүмкін болмайтын жер бедерінің төмен учаскелерінде қосымша құрал ретінде қолданған жөн.
Зертхананың ұсынымдарын өндірісте кеңінен енгізу олардың тиімділігін көрсетті, оған 1975 жылға қарай Солтүстік Қазақстанның алқаптарын мысыққұйрықтың жайлап кетуі 77-ден 10-12%-ға дейін төмендеуі дәлел. 1964 жылы П.П.Колмаковтың авторлығымен «Мысыққұйрық және онымен күрес», М:Колос, 193б; кітабы жарық көрді. Аталған кітапта аса зиянды арамшөппен күресудің барлық аспектілері қарастырылады. Кітап 1975 жылы жаңа материалдармен толықтырылып, «Овсюг» деп атаумен қайта басылып шыққан. Аталған кезеңде көпжылдық атпатамырлы арамшөптермен күресудің агротехникалық және химиялық шаралары, жаздық бидайды егуде арамшөптердің зияндылығымен күресу шараларына зор мән берілді.
Осы жұмыстың қорытындысы ретінде П.П.Колмаковтың жетекшілігіменауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесін ізденуге дисссертациялар қорғалды: ол М.А.Терехова, М.И.Тангиевтің «Солтүстік Қазақстанның жағдайларында астық дақылдарының егістерінде 2,4-Д гербицидтерін қолданудың тиімділігі» тақырыбына, В.П.Шашковтың 1977 жылы «Солтүстік Қазақстанның астық парындағы тұқым айналымдарында 2,4-Д гербицидтерін қолданудың жүйесі» тақырыбы. Дәл осы кезеңдеаталған зертхана пардағы топырақты және пардан кейін екінші дақылға арнап гербицидтермен механикалық өңдеулерді алмастыру жөнінде кеңінен зерттеулер жүргізіледі. Төрталқапты астық парының тұқым айналымында топырақты гербицидтермен механикалық өңдеуді алмастыру бойыншаұзақ уақыт стационарлық тәжірибе жүргізіледі. Сондай-ақ П.П.Колмаковтың жетекшілік етуімен жүргізілген оңтүстіктік корбанатты қаратопырақты өңдеуді азайту жөніндегі жұмыс қорытындысы бойынша ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты ғылыми дәрежесіне ізденуге А.М.Нестеренко және С.В.Жердева, Орталық Қазақстанның қарақошқыл топырақты аумағында Н.Н.Чебанов диссертациялар қорғаған.
1976 және 1988 жылдар аралығында арамшөптермен күресу үшін зертханада ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты А.М.Нестеренконың жетекшілік етуімен алқаптық дақылдарды өңдеудің топырақты қорғау технологиясы барысындаарамшөптермен күресудің рационалды әдістері дайындалды, топырақты тозуданқорғаудың тәсілдерін азайтуды қамтамасыз ететін топырақты аумақтық өңдеудің жүйелері жетілдірілді. Аталған тәжірибеде төрталқапты астық парының тұқым айналымында топырақты өңдеуді азайту жөнінде ұзақмерзімдік станционарлық тәжірибеде зерттеу тоқтаған жоқ. Қолданыстағы глифосат – раундап құралы базасындатолықтай әрекет етудің жүйелік гербицидті тексеру басталды.
 1988 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты В.П.Шашковтың жетекшілік етуімен ауыл шаруашылығы дақылдарын өңдеудің қарқынды технологиялары барысында түрлі тұқым айналымдарында арамшөптермен күресудің кешенді шаралар жүйесі, арамшөптермен кешенді түрде ластану жағдайында тұқым айналымдарында гербицидтерді қолдану жүйесінің экономикалық тиімділігі; арамшөппен ластануға мысыққұйрыққа қарсы гербицидтерді авиациялық және жерүстінде қолданудың әсері және жаздық бидайдың шығымдылығы,арпа егістерінде мысыққұйрыққа қарсы препараттардың сұйық формалары, парға арналған тегіс әрекет ететін гербицидтерге іріктеу жүргізіліп және әлі де жүргізіліп келеді.
Жаздық бидай егістерінде қосжарнақты және дәнді арамшөптерге қарсы гербицидтердің бактағы қоспалары іріктеліп алынып, өндірістке ұсынылды, астық дақылдары егістерінде гербицидтерді қолдануға микробиологиялық бағалау берілді, қызғылт укекіре секілді жою қиындық тудыратын карантиндік арамшөппен күресудің химиялық шаралары қарастырылды.Арпа мен жаздық бидайға арналған егістер үшін механикалық өңдеудің орнына құрамында глифосат бар препараттарды егіс алдында енгізу жөнінде зерттеулер жүргізілді, қарақошқыл топырақты аумақта төрталқапты астық пары тұқым айналымында бидайықты-қияқшөппен ластану кезінде агротехникалық және химиялық шаралар мәселелері қарастырылды, көпжылдық атпатамырлыарамшөптерге қарсы глифосатты препараттарды тиімді пайдаланудың мерзімдері ұсынылды.Арамшөптермен күрес зертханасы зиянкестерден және аурулардан қорғау зертханасымен біріге отырыпауыл шаруашылығы дақылдарын зиянкестерден, аурулардан және арамшөптерден қорғаудың біріктірілген жүйесін зерттеу жүргізуде. Зертханаларда жаңа әрі перспективалы тұқымды улағыштар, гербицдтер, фунгицидтер және инсектицидтерді қолдану мәселелері, астық және бұршақтыдәнді дақылдардың егістерінде енгізудің мөлшері және уақыты, Солтүстік Қазақстанның шаруашылықтары үшін тиісті ұсыныстар берілді. Түрлі шетелдік және отандық фирмалармен келісімшарт негізіндепестицидтерге тіркеу және демонстрациялық зерттеулер жүргізілуде. Жыл сайын астық дақылдарында аэрогендік аурулардың пайда болуы және фунгицидтерді қолданудан тиімділіктің жоғары екендігі байқалып отыр.
Парда топырақты және төрталқапты астық парының тұқым айналымында пардан кейінгі дақылдарды механикалық өңдеуді алмастыру жөнінде зерттеулер жалғасуда. Бұл топырақты жел және су эрозиясынан сақтайды, топырақта ылғалдың сақталуына ықпал етеді.
2005 жылы В.П.Шашков ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты ғылым дәрежесіне ізденуге «Солтүстік Қазақстанның агроландшафты егістіктеріндеастық дақылдарының егістеріндегі арамшөптермен күресудің кешендік жүйесін әзірлеу» тақырыбына диссертация қорғады.
2003 жылдан бастап аталған зертхананың меңгерушісін міндетін қызметін аға ғылыми қызметкер А.А.Мальцев атқарып келеді. Аталған зертханада әр жылдары жұмыс істеп және әлі де еңбек етіп келе жатқан ғылыми қызметкерлер баршылық. Атап айтқанда, олар: ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты Томилов В.П., Соснин Н.А.,  Терехова М.А., Тангиев М.И.,  Жердева С.М., Лахманов В.П., ғылыми қызметкерлер:  Одноконь Э.Я., Халова Н.А., Грачев В.И., Гайнутдинов Г.С.,  Татаренко В.Н., Чирков Е.М., Фоменко Л.Ю.,  Балаева Л.М., Лысенко З.Н., агрономдар Свинцицкая Л.С.,  Зейферт А.И., Варенов В.И.скачать dle 12.0